Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, muhalefeti susturmaya yönelik siyasetleri ile dışarıda sergilediği bölgesel güç projeksiyonu, Washington’da yine şekillenmeye başlayan Türk-Amerikan bağlantılarıyla birlikte bedellendiriliyor.
Middle East Institute (MEI) için bir tahlil kaleme alan ABD’nin eski Ankara Büyükelçisi Robert Pearson, bu süreci ‘dönüştürücü’ olarak tanımlayanların tersine, riskleri masaya yatırıyor.
SİYASAL İKTİDARIN ÜÇ TEMEL HEDEFİ
Pearson’a nazaran, Türkiye’de siyasal iktidar tıpkı anda üç temel maksadı gerçekleştirmeye çalışıyor:
- [CHP’nin Cumhurbaşkanı adayı] Ekrem İmamoğlu’na önemli suçlamalar yönelterek Türkiye’de demokrasiyi ezmek ve siyasi muhalefeti yok etmek.
- Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 22 yıllık iktidarını sürdürmek ve onu fiilen ‘ömür uzunluğu lider’ haline getirmek hedefiyle, DEM Parti’yi koalisyona dahil etmek.
- Suriye’deki geçiş hükümeti üzerindeki güçlü tesirini kullanarak, ülkenin kuzeydoğusu ve Suriye ulusal hükümetindeki Kürt gücünü etkisiz hale getirmek.
“HİÇBİR VAKİT BÜSBÜTÜN BAŞARILI OLAMADI”
İmamoğlu’nun tutuklanmasının akabinde yapılan altı ulusal anketin hepsinde CHP’nin önde çıktığını vurgulayan Pearson, bu atılımın “Erdoğan’ın siyasi geleceğinden artık emin olamadığını gösterdiğini” belirtiyor.
Pearson şöyle devam ediyor:
“Bu tutuklama, Erdoğan’ın demokratik muhalefeti yok etmek için yürüttüğü yirmi yıllık kampanyanın en son atağıdır. Hiçbir vakit büsbütün başarılı olamadı. Bu mühlet boyunca demokratik muhalefet boğulmadı ve Erdoğan’ın cazipliği giderek zayıfladı. Ve böylelikle, siyasi geleceğinden artık emin olmayan Erdoğan, birkaç hafta evvel demokratik muhalefetin kalbine darbe vurdu…”
AKP-MHP-DEM PARTİ KOALİSYONU
Pearson’ın mercek tuttuğu kıymetli gelişmelerden biri de 22 Ekim 2024’te MHP lideri Devlet Bahçeli‘nin Abdullah Öcalan‘ı parlamentoya davet etme teşebbüsü. Eski büyükelçiye nazaran, Bahçeli bu yolla, AKP-MHP-DEM üçlü ittifakının yerini hazırladı.
“Bu ittifak iki seçenekten birini mümkün kılabilir” diyen Pearson, kelamlarına özetle şu formda devam etti:
“Bu yeni koalisyon, iki seçenek sunuyor: Ya 360 milletvekili erken seçim kararı alarak, Erdoğan’ın vazife mühleti dolmak üzereyken anayasadaki bir boşluktan yararlanıp tekrar aday olmasını sağlayacak (bunu birden fazla sefer yapabilir), ya da üç partinin oylarıyla yeni bir anayasa değişikliği yaparak Erdoğan’ın mevcut vazife müddetini uzatacak. Her iki durumda da, Erdoğan’ın öngörülebilir gelecekteki siyasi pozisyonunu sağlamlaştırmak için DEM Parti‘nin takviyesi gerekli…”
“PKK-HAMAS” SÖYLENTİLERİ
Pearson, Öcalan’ın PKK’ye dağılma daveti yapmasının akabinde gelişen süreci şu formda kıymetlendirdi:
Öcalan, açıklamasında Suriye’deki Kürt güçlerinden bahsetmedi. Suriye’nin kuzeydoğusundaki Suriye Demokratik Güçleri (SDG) lideri Mazlum Abdi ise Öcalan’ın açıklamasının kendi kümesini kapsamadığını söyledi. Lakin Abdi 10 Mart’ta, Suriye Devlet Başkanı Ahmed Şara ile anlaşarak SDG’nin Suriye ordusuna entegre edilmesini kabul etti.
Pearson’a nazaran bu adımlar, Ankara için değerli bir kazanım. Ancak şimdi tüm SDG bileşenlerinin muahedeyi onayladığına dair bir data yok.
Diğer bir taraftan da diplomasi etraflarında ABD ve Türkiye’nin, hem PKK hem de Hamas’ın silahsızlandırılmasına yönelik bir davette bulunmayı planladıklarına dair söylentiler dolaşıyor.
TÜRKİYE-İSRAİL GERİLİMİ
Pearson, İsrail ile Türkiye ortasındaki Suriye tansiyonunun derinleştiğini söz etti. Eski Büyükelçiye nazaran, İsrail’in Kürtlerle alakaları ve Suriye’deki operasyonları, Türkiye’nin yeni üs planlarını baltalıyor. Azerbaycan’da iki ülke ortasında görüşmeler devam ederken, ABD arabuluculuğa soyunmuş durumda.
ABD, Suriye’den kimi güçlerini kademeli olarak çekmeye başladı. Bu, İsrail’i endişelendiriyor. […] İsrail, muhakkak kilit alanlarda Türk üslerine karşı çıkıyor. ABD için Suriye’nin istikrara kavuşması değerli. Lakin Washington bu sürecin daha yavaş ve kapsamlı ilerlemesini istiyor. Türkiye ise daha süratli hareket edip silahlı Kürt kümelerin çabucak dağıtmak istiyor ki bu da Şam’ın Kürtlerle uzlaşma eforlarını baltalayabilir.
ERDOĞAN’IN MUHTEMEL ABD ZİYARETİ
Pearson’a nazaran, Cumhurbaşkanı Erdoğan çok da uzak olmayan bir tarihte ABD’ye seyahat edebilir, lakin bugüne kadar bu mevzuda bir detay paylaşılmış değil. Eski Büyükelçiye nazaran, Erdoğan’ın Washington’a gitmesi halinde aşağıdaki mevzular ve durumlar gündeme gelebilir:
- Erdoğan, Lider Donald Trump‘ın, Rus S-400 füzelerini kaldırmak zorunda kalmadan Türkiye’ye F-35 satışına müsaade vereceğini umuyor.
- Trump’ın, Suriye hükümetinin IŞİD tehdidiyle başa çıkabileceği fikriyle, Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ile iştiraki sonlandırabileceğine inanıyor.
- Trump’ın iç siyasetteki anti-demokratik tedbirlerini eleştirmeyeceğini düşünüyor.
Pearson’a nazaran, Ankara, hala Rus imali S-400 sistemini elden çıkarmaya yanaşmıyor, hatta bu sistemi Suriye’nin içinde konuşlandırmayı planlıyor. Eski Büyükelçi, böylesi bir durumda ABD’nin F-35’leri satması için hiçbir neden görmediğini, Kongre kuralları karşılanmadan satışın imkânsız olduğunu vurguluyor.
TRUMP’IN “İYİ LİDER” ÖVGÜSÜ
Pearson’a nazaran, tüm bu gelişmelere karşın Washington’da hava olumlu görünüyor.
Eski Büyükelçi kelamlarına şöyle devam ediyor:
Erdoğan ve Trump, İmamoğlu’nun siyasi sahneden kalıcı olarak uzaklaştırılması sürecinin başlamasından yalnızca iki gün evvel 16 Mart’ta telefonda görüştü. Görüşmenin çabucak akabinde Trump’ın özel elçisi Steve Witkoff, bu görüşmeyi “dönüştürücü ve harika” olarak niteledi. 25 Mart’ta ise Trump, İmamoğlu’nun siyasi arenadan büsbütün silinmesinden sonra Erdoğan için “iyi bir lider” sözünü kullandı.
Sonuç olarak, Pearson’a nazaran, Türkiye-ABD ilgilerinde önümüzdeki haftalarda yaşanacak gelişmelerin hem ikili bağlarda hem de Orta Doğu’nun geleceğinde belirleyici olabileceği öngörülüyor.
Robert Pearson, MEI’de (Middle East Institute) Kıdemli Diplomatik Uzmandır. İlgi alanları arasında Türkiye’nin Avrupa Birliği, Rusya, Orta Doğu ve Orta Asya ile ilişkileri yer almakta olup, bilhassa Amerika Birleşik Devletleri’ne odaklanmaktadır. Büyükelçi Pearson, 2000-2003 yılları ortasında ABD’nin Türkiye Büyükelçisi olarak misyon yapmış emekli bir profesyonel dış hizmet görevlisidir.
