Orta Doğu’da gerilim tırmanırken, ABD Başkanı Donald Trump’ın İran petrolüyle ilgili yaptığı bir açıklama, Washington’un Tahran’a uyguladığı yaptırımlar konusunda yeni soru işaretleri doğurdu.
İran’daki üç nükleer tesise yönelik taarruz buyruğundan yalnızca birkaç gün sonra gelen bu çıkış, global güç piyasalarını ve jeopolitik istikrarları tekrar gündeme taşıdı.
Özellikle Çin’in İran petrolü alımına ilişkin sözleri, diplomatik çevrelerde ‘yeni bir yumuşama sinyali mi?’ sorusunu akıllara getirdi.
Ancak Beyaz Saray’dan yapılan açıklama, bu yorumları kesin bir lisanla reddetti.
Yine de kimi yorumcular ‘yumuşama’ sinyali olduğu konusunda ısrarcı.
“ÇİN, İRAN’DAN PETROL SATIN ALMAYA DEVAM EDEBİLİR”
Trump, toplumsal medya platformu Truth Social üzerinden yaptığı paylaşımda, “Çin artık İran’dan petrol satın almaya devam edebilir. Umarım ABD’den de bol ölçüde satın alırlar. Bunu mümkün kılmak benim için büyük bir onurdu!” tabirlerine yer verdi.
Bu söz, birtakım gözlemciler tarafından, ‘ABD’nin İran’a yönelik yaptırımları gevşetebileceği’ tarafında yorumlandı.
Ancak Reuters’e konuşan üst seviye bir Beyaz Saray yetkilisi, Trump’ın kelamlarının yeni bir siyaset değişikliğini yansıtmadığını ve rastgele bir yaptırım gevşetme niyeti taşımadığını net bir formda belirtti.
Yetkili ayrıyeten Trump’ın, İran’ın şu ana kadar Hürmüz Boğazı’nı petrol tankerlerine kapatmaya yönelik bir teşebbüste bulunmamasına atıfta bulunduğunu argüman etti.
İran’ın boğazı kapatması durumunda, İran petrolünün en büyük müşterisi olan Çin’in büyük ziyan göreceğini vurguladı.
An itibariyle Hürmüz Boğazı’ndaki deniz trafiği
Reuters’e konuşan Beyaz Saray yetkilisi, Trump’ın bildirisini şöyle yorumladı:
“Başkan, Çin de dahil olmak üzere tüm ülkeleri, İran’dan petrol alıp Amerikan yaptırımlarını ihlal etmek yerine, yüksek kaliteli Amerikan petrolünü ithal etmeye davet etmeye devam ediyor.”
Trump, açıklamalarında vakit zaman baş karıştırıcı, ‘muğlak’ tabirler kullanabiliyor.
ESKİ CIA YETKİLİSİ: BU BİR ‘YEŞİL IŞIK’
Eski CIA yetkilisi ve Rapidan Energy CEO’su Scott Modell, Trump’ın paylaşımını “Çin’e, İran petrolü alımı konusunda verilen bir yeşil ışık” olarak kıymetlendirdi.
Modell, bu tutumun, yaptırımların uygulanmasında ‘daha gevşek bir yaklaşıma dönüş’ anlamına gelebileceğini söz etti.
Ancak birebir vakitte, ABD-İran nükleer görüşmelerinin bir sonraki etabına geçilmeden Trump’ın yaptırımları gevşetmeye yanaşmayacağını da vurguladı.
‘MAKSİMUM BASKI’ SİYASETİNDEN DÖNÜŞ SİNYALİ Mİ?
Trump, birinci başkanlık devrinde İran’a karşı ‘maksimum baskı’ politikası izlemişti. Bu siyaset kapsamında, İran’ın nükleer programı ve Ortadoğu’daki silahlı kümelere verdiği takviye nedeniyle birçok yaptırım devreye sokulmuştu.
Trump, Kasım ayında Beyaz Saray’a geri döndüğünden beri Tahran’a yönelik yeni yaptırımlar uygulamaya devam ediyor.
Bu nedenle, mümkün bir yaptırım gevşetmesi epeyce dikkat cazip bir adım olurdu.
ÇİN, NEDEN İRAN PETROLÜNE YÖNELİYOR?
İran petrolü, yıl başından bu yana Çin’in toplam ithalatının yaklaşık yüzde 13,6’sını oluşturdu. Düşük fiyatlı ham petrol, bilhassa düşük kâr marjlarıyla çalışan bağımsız Çinli rafineriler için kritik bir kaynak sağlıyor.
Öte yandan, ABD petrolü, Çin ithalatının sırf yüzde 2’sine denk geliyor. Ayrıyeten, Pekin’in ABD petrolüne uyguladığı yüzde 10’luk gümrük vergisi, ithalatın daha da artmasının önünde önemli bir mahzur teşkil ediyor.
