Uluslararası siyasetin odak noktalarından biri olan İran’ın nükleer programı, birçok farklı tesis üzerinden yürütülüyor. Pekala bu nükleer tesisler nerede, hangi gayeyle faaliyet gösteriyor?
NATANZ URANYUM ZENGİNLEŞTİRME TESİSİ
İran’ın en büyük uranyum zenginleştirme merkezi olan Natanz Tesisi, İsfahan eyaletinde yer aldı. Tesis, yer altına inşa edildi ve yüzlerce santrifüjle faaliyet yürüttü. 2010 ve 2021 yıllarında sabotaj akınlarına uğradı. Milletlerarası kamuoyu uzun mühlet bu tesisi yakından takip etti.
FORDOW NÜKLEER TESİSİ
Kum kenti yakınlarında, dağın içine oyularak inşa edilen Fordow Tesisi, yüksek seviyede uranyum zenginleştirme kapasitesine sahip. Askerî hücumlara karşı korunaklı yapısıyla stratejik bir kıymete sahipti. 2015 Nükleer Mutabakatı kapsamında faaliyetleri sonlandırıldı; lakin daha sonra yine etkin hâle getirildi.
ARAK AĞIR SU REAKTÖRÜ (IR-40)
Plütonyum üretme potansiyeli taşıyan Arak Reaktörü, milletlerarası kontrollerde büyük telaş yarattı. Tesisin nükleer silah üretimine uygun olduğu tezleri gündeme geldi. 2015’te tekrar tasarlandığı açıklandı lakin sonraki süreçte son hali hakkında net bilgiye ulaşılamadı.
İSFAHAN NÜKLEER TEKNOLOJİ MERKEZİ
İsfahan’daki bu merkez, nükleer yakıt üretimi, araştırma reaktörleri ve mühendislik projeleri yürüttü. Zenginleştirilmiş uranyumdan yakıt çubukları üretildi. İran’ın sivil nükleer faaliyetlerinin bel kemiğini oluşturdu.
BUSHEHR NÜKLEER SANTRALİ
Basra Körfezi kıyısında yer alan Bushehr, İran’ın elektrik üretimine yönelik birinci nükleer santrali. Rusya tarafından inşa edildi ve yakıt takviyesi tekrar Rusya’dan sağlandı. Santral, Milletlerarası Atom Gücü Ajansı’nın nezaretinde çalıştı.
PARCHİN ASKERİ TESİSİ
Parchin, resmî olarak konvansiyonel bir askerî üs olarak tanıtıldı. Fakat Batılı istihbarat raporları, burada geçmişte nükleer silah testleri yapılmış olabileceğini öne sürdü. Tesisin kimi kısımları kontrole kapalı kaldı ve bu durum milletlerarası kuşkuları artırdı.
LASHKAR ABAD TESİSLERİ
İran’ın daha az bilinen merkezlerinden biri olan Lashkar Abad’da, deneysel uranyum zenginleştirme çalışmaları yürütüldü. UAEA raporlarında vakit zaman bu tesise yer verildi. Lakin kamuoyuyla paylaşılan bilgiler epey hudutlu…
