Getty ImagesAldrich Ames, neredeyse 10 yıl boyunca Sovyetler Birliği’ne bilinmeyen bilgiler sattı, 100 bâtın operasyonu etkiledi ve 10 Batılı istihbarat temasının vefatına yol açtı. İkili casus 28 Nisan 1994’te ömür uzunluğu mahpusa mahkum edildi. BBC o yılın Şubat ayında Ames’in ihanetine uğrayan ve sağ kalan casuslardan biriyle konuşmuştu.
1985’te CIA’ye çalışan Sovyet casusları birden ortadan kaybolmaya başladı. Batı’nın istihbarat kaynakları teker teker Sovyet istihbarat servisi KGB tarafından gözaltına alınıyor, sorgulanıyor ve sıklıkla da infaz ediliyordu.
Oleg Gordiyevski bu ikili casuslardan biriydi. KGB’nin Londra istasyon şefi olarak yıllardır İngiliz dış istihbarat servisi MI6 ismine çalışıyordu. Ama bir gün kendisini Moskova’da uyuşturucu verilmiş ve beş saat süren sorgulamadan sonra tükenmiş bir halde bulmuştu. İdam mangası tarafından infaz edilmesi önemli bir ihtimaldi. Gordievski MI6’in kendisini gizlice bir arabanın bagajında Sovyetler Birliği dışına kaçırmasıyla sağ kalabildi.
Daha sonra Gordievski kimin kendisini ele verdiğini çözmeye çalıştı.
Gordievski 28 Şubat 1994’te BBC’de yayımlanan Newsnight programında “Neredeyse dokuz yıl boyunca bana ihanet edenin kim olduğunu kestirim etmeye çalıştım ve bir karşılığım yok” demişti.
Gordievski iki ay sonra deneyimli CIA yetkilisi Aldrich Ames ABD’deki bir mahkeme salonunda yargılanırken karşılığı bulacaktı. Ames “CIA’in ve öteki Amerikan ve yabancı servislerin neredeyse tüm Sovyet casuslarını ele verdiğini” itiraf etmişti.
28 Nisan 1994’te Ames, Batı ismine casusluk yapan 30’dan fazla casusun kimliklerini ve 100’den fazla kapalı operasyonu Sovyetlere bildirdiğini kabul etti. KGB’de takma ismi Kolokol (Çan) diye biliniyordu.
Ames’in ihaneti CIA’in en az 10 istihbarat kaynağının infaz edilmesiyle sonuçlandı Ortalarında 20 yıldan uzun müddettir Batı’ya bilgi sağlayan Sovyet ordusu istihbaratındaki üst seviye yetkili Dimitri Polyakov da vardı. ABD tarihindeki en çok ziyan veren KGB köstebeği Ames, karar giydi ve kaideli tahliye hakkı olmaksızın ömür uzunluğu mahpus cezası aldı.
Tıpkı 1960’ların sonlarında İngiliz casusu Kim Philby’nin Sovyet casusu olduğunun belirlenmesiyle, İngiltere’de yaşanan sarsıntıyı yaşama sırası ABD’ye gelmişti.
Ames, CIA’in Sovyetler karşı istihbarat dairesinin lideriydi ve bu rolü nedeniyle bu kadar büyük bir hasara yol açtı. Vazifesi gereği ABD’nin Sovyetler’deki zımnî operasyonlarıyla ilgili bilgilere ve daha da değerlisi alandaki casusların kimliklerine sınırsız erişimi vardı. Ames vazifesi nedeniyle öteki Batılı istihbarat örgütlerinin bilgilendirme toplantılarına da katılabiliyordu. Ames bu formda, İngiltere’nin en pahalı ikili casusu, KGB Albayı Gordiveski’yle temas etti. Böylelikle KGB’deki en üst seviye ikili casusla, en üst seviye KGB köstebeği bir ortaya geliyordu.
Gordiveski “Amerikalılar çok kapsamlı çalışıyordu ve bilgilendirme toplantılarında çok uygundular. Ben de hevesliydim. Amerikalıları seviyordum. Bilgilerimi onlarla paylaşmak istiyordum. Şimdiyse Ames’ni de orada oturduğunu fark ediyorum. Bu da her şeyin, verdiğim bilgilerin KGB’ye iletildiği manasına geliyor” demişti.
- Soğuk Savaş periyodunun en ünlü ikili casuslarından biri olan George Blake öldü
- İngiltere’de zehirlenen eski Rus ikili casusun kızı Yulia Skripal taburcu edildi ve muhafaza altında
Alkol ve boşanma
Ames, casusların dünyasına küçük yaşta girmişti. Babası bir CIA analistiydi ve üniversite eğitimini bıraktıktan sonra oğlunun kuruluşta iş bulmasına yardımcı olmuştu. Lakin Ames’in daha sonra CIA’e ihanet etme kararı, ideolojik korkularından değil, paraya duyduğu muhtaçlıktan kaynaklanmıştı.
Ames başta bir karşı istihbarat yetkilisi olarak umut vaat ediyordu. Birinci olarak tekrar CIA casusu olan eşi Nancy Segebarth ile birlikte 1960’lı yılların sonunda Türkiye’ye atandı. Vazifesi yabancı casusları CIA’e kazandırmaktı. Ama 1972’de üstleri, saha casusu olmaya müsait olmadığını düşünerek Ames’i CIA karargahına geri çağırdı. ABD’ye döndüğünde Rusça okudu ve Sovyet casuslarına karşı saha operasyonları planlamakla görevlendirildi.
Getty Images Aldrich Ames, üniversiteyi yarıda bırakmasına rağmen, CIA’de çalışan babasının yardımıyla kuruluşta çalışmaya başladı. Babasının alkol bağımlılığı CIA mesleğinde ilerlemesini engellemişti. Emsal bir biçimde Ames de ağır alkol almaya başladı. 1972’de bir öteki CIA casusu tarafından, bayan bir CIA çalışanıyla sarhoş ve uygunsuz bir vaziyette yakalandı. Ames’in işine karşı gevşek tutumu da duruma yardımcı olmadı. Bir seferinde bâtın evraklarla dolu bir çantayı 1976’da metroda unutmuştu.
Ames mesleğini yoluna koymak için 1981’de Mexico City’deki ikinci dış vazifesine atanmayı kabul edildi. Fakat tutumu ve çok alkol alması nedeniyle bir CIA yetkilisi olarak kendisini göstermeyi başaramadı. 1981’de Mexico City’de trafik kazası yaptı. Lakin o kadar sarhoştu ki polisin sorularına cevap veremedi. Hatta kendisine yardım için gönderilen ABD Büyükelçiliği yetkisini bile tanıyamadı. Bir defasında de büyükelçilikteki bir diplomatik resepsiyon sırasında Kübalı bir yetkiliyle küfürlü bir tartışmaya girdi. Üstleri, alkol bağımlığı nedeniyle Ames’in incelenmesini tavsiye etti.
Ames evlilik dışı münasebetlerine de devam etti. Bu da bir dönüm noktası olacaktı. 1982’nin sonlarına hakikat CIA ismine çalışan Kolombiyalı kültür ataşesi Maria del Rosario Casas Dupuy’la alakaya başladı. Bağlantı gitgide önemli bir hal alınca Ames birinci eşinden boşanmaya, Rosario ile evlenmeye ve kendisiyle birlikte ABD’le götürmeye karar verdi.
CIA’deki pek parlak olmayan mesleğine rağmen, Ames basamakları tırmandı. 1983’te CIA merkezine geri döndüğünde Soyvetler Birliği’ne yönelik karşı istihbarat operasyonlarının başına getirildi. Böylelikle CIA’in zımnî faaliyetleri konusundaki bilgilere erişim sağladı.
Ames, Nancy’den boşanmasında vardı muahedede evli geçirdikleri yıllarda biriken borçları ve nafaka ödemeyi kabul etti. Rosario’nun değerli şeylere merakı, alışveriş tutkusu ve Kolombiya’daki ailesiyle sık sık yaptığı telefon görüşmeleriyle Ames’in para sorunu denetimden çıktı. Daha sonra Arizona Senatörü Dennis DeConcini’ye yaptığı açıklamada artan borçları nedeniyle erişimi bulunan sırları satmayı düşünmeye başladığını söyledi. Ames “Büyük bir mali baskı hissediyordum. Artık baktığımda buna çok bir reaksiyon verdiğimi söyleyebilirim” dedi.
Ülkesine ihaneti
Ames’in tutuklandığı operasyonda rol alan FBI casusu Leslie G Wiser BBC’ye 2015’te yaptığı açıklamada “Bütün sorun paraydı ve kimseyi paradan diğer bir şey olduğuna inandırmaya çalıştığını düşünmüyorum” dedi.
Ames 16 Nisan 1985’te cüretini toplamak için birkaç içki içip, direkt başşehir Washington’daki Rus Büyükelçiliği binasına girdi. İçeri girdikten sonra resepsiyon görevlisine birtakım ikili casusların isimleri, CIA’deki misyonuna dair evraklar ve 50 bin dolar talep eden bir not bulunan bir zarf verdi. Başta mali problemlerinden kurtulmak için tek seferlik bir alışveriş yaptığını düşünse de kısa mühlet sonra “çizgiyi aştığını ve bir daha asla geri dönemeyeceğini” fark etti.
Sonraki dokuz yıl boyunca, Ames KGB’ye çok saklı evraklar sağlayıp, para aldı. Moskova’nın uzay tesisinden, Sovyet nükleer savaş başlıklarını sayabilen son teknolojiye dair detaylara dek bilinmeyen dokümanları alıyor, plastik torbalara sarıyor ve CIA binasının dışına götürüyordu. Misyonuna Rus diplomatlarla resmi toplantılar da dahil olduğundan, Sovyet kontaklarıyla kuşku uyandırmadan buluşabiliyordu. Daha evvelden üzerinde anlaşılmış noktalara kapalı dokümanlar de bırakıyordu.
Wiser “Böyle bir teslimat yapacaksa, örneğin bir posta kutusuna tebeşirle işaret koyuyor ve Ruslar bu işareti görüyordu. Böylelikle dokümanlar bırakıldığını biliyorlardı” diyor.
“Daha sonra da evrakları aldıklarında, tebeşirle yapılan işareti siliyorlardı ve böylelikle Ames teslimatın inançla yapıldığını biliyordu.”
Ames’in zımnî bilgileri sızdırmasıyla, KGB Soyvetler Birliği’ndeki neredeyse tüm CIA casuslarını tespit etti. Fiilen ABD’nin Rusya’daki bilinmeyen operasyonları bitmişti.
Wiser “ABD’de böylesine çok insan hayatı ve istihbarat kaynağının kaybına yol açan bir diğer casus ya da köstebek bilmiyorum” diyor.
Getty Images Ames’i yakalayan FBI takımındaki “Kendisine hayrandı. Yakalandığına pişman, casus olduğuna değil” diyor. Çok sayıda CIA casusunun ortadan kaybolması dikkat çekti ve 1986’da CIA’deki köstebeğin kimliğini tespit etmek için araştırma başlatıldı. Lakin Ames yıllarca kuşku çekmemeyi başardı.
İhanetine uygun bir maddi karşılık da almıştı. Sovyetler Birliği’nden 2,5 milyon dolar para aldı. Ames, bu yeni servetini saklamaya da çalışmadı. Yıllık maaşının 70 bin doları hiç geçmemesine rağmen, nakit parayla 540 bin dolara yeni bir konut aldı, konutun tadilatına onbinlerce dolar harcadı ve Jaguar marka bir araba satın aldı. Ames’i ele veren ve Wiser’ın içinde bulunduğu FBI takımına 1994’te yakalanmasına yol açan da bu lüks hayatı olacaktı.
Ames, FBI tarafından gözaltına alındıktan sonra yetkililerle işbirliği yaptı. Eşi Rosario’ya daha hafif bir ceza verilmesi karşılığında tüm casusluk faaliyetlerini anlattı. Rosario nakit ödemeleri ve Soyvetlerle buluşmaları bildiğini itiraf etmişti. Beş yıl sonra özgür kaldı. Şimdiye dek ikili casus olduğu anlaşılan en üst seviye CIA yetkilisi olan Ames, ömür uzunluğu mahpus cezasını Terre Haute, Indiana’daki bir federal hapishanede çekmeye devam ediyor.
- İngiltere’de Rusya ismine ajanlık yapma suçlamasıyla tutuklanan Bulgar vatandaşlarının sayısı altıya çıktı
- Rus muhalif iş adamı Gluşkov, Londra’da ‘boğularak öldürüldü’
