İsrail’in, 13 Haziran’da İran’a karşı düzenlediği kapsamlı hava saldırısı, Ortadoğu’da ‘yeni bir çatışma periyodunun başlangıcı’ olarak kabul ediliyor. İsrail makamlarından yapılan açıklamalara nazaran, operasyon “İran’ın nükleer tesislerini ve füze fabrikalarını gaye aldı ve çok sayıda üst seviye general öldürdü.”
İran makamları, bu bilgilerin bir kısmını doğruladı, büyük bir kısmına ait açıklama yapılmadı. İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, “güçlü bir cevap verileceğini” açıklarken, İran’ın misilleme olarak İsrail’e 100 adet dron gönderdiği argüman edildi.
Bu gelişmeler, Hamas‘ın İsrail’e yönelik 7 Ekim 2023‘teki saldırısından bu yana tırmanan İran-İsrail gerginliğinin doğrudan ‘sıcak çatışmaya’ dönüştüğünü gösteriyor.
Bu durum, her iki ülkenin askeri ve mali güçlerinin ayrıntılı bir karşılaştırmasını mecburî kılıyor.
SAVUNMA BÜTÇELERİ VE MALİ GÜÇ
İsrail, 2024’te savunma harcamalarını yaklaşık 30 milyar dolara yükseltti. Bu, ülkenin tarihindeki en yüksek askeri bütçelerden biri. Kaynaklar büyük ölçüde hava kuvvetleri modernizasyonu ve çok katmanlı füze savunma sistemlerine ayrıldı. 2025 için bütçenin benzeri düzeyde kalması bekleniyor.
İran ise 2024’te savunma harcamalarını 7,9 milyar dolara düşürdü. Lakin 2025 için bütçesini yüzde 200 artırarak yaklaşık 24 milyar dolara çıkarmayı planlıyor.
Bu, Tahran’ın füze programı ve yerli savunma sanayine yatırım yapma isteğini gösteriyor.
ASKERİ GÜÇ VE EKİPMAN
İsrail çağdaş savaş teknolojisini caydırıcılık stratejisinin merkezine koydu. F-35, F-15 ve F-16 savaş uçakları bölgede hava üstünlüğünü garantiliyor. Demir Kubbe, Davut’un Sapanı ve Arrow sistemlerinin oluşturduğu çok katmanlı savunma kalkanı füze tehditlerine karşı tesirli muhafaza sağlıyor. 465 bin rezerv personel, süratli mobilizasyon imkanı sunuyor. Zayıf nokta ise kara kuvvetlerinin sayısal yetersizliği ve sonlu denizaltı filosu.
İran, sayısal üstünlük ve asimetrik taktiklere odaklanıyor. Global Firepower 2025 verilerine nazaran, 610 bin faal personel, 65 bin zırhlı araç ve binlerce topçu sistemi kara kuvvetlerinde besbelli avantaj yaratıyor. 25 denizaltı Basra Körfezi’nde düşük maliyetli tehdit ögesi oluşturuyor. Kritik zafiyet hava gücünde; 1970’lerden kalma savaş uçakları ve yetersiz hava savunma sistemleri İsrail karşısında önemli açık bırakıyor.
Strateji farkı ise net. İsrail yüksek teknoloji, kesin vuruş ve güçlü savunma şemsiyesiyle hareket ediyor. İran geniş insan gücü, ağır silahlar ve vekil aktörler (Hizbullah, Husiler, Hamas) üzerinden caydırıcılık inşa ediyor.
Potansiyel çatışma senaryosunda İsrail süratli, nokta atışı operasyonlarla üstünlük kurmayı hedefliyor. İran ise uzun soluklu, çok cepheli yıpratma savaşına hazırlanıyor.
Bu temel fark savaşın seyrini belirleyecek.
MODERNİZASYON DURUMU
İsrail’in teknolojik üstünlüğü ABD tedarikli gelişmiş hava filosunda kendini gösteriyor. Yüzlerce F-15, F-16 ve F-35 çok gayeli savaş uçağı bölgede hava alanı denetimini elinde tutuyor. Demir Kubbe, David’s Sling ve Arrow hava savunma sistemleri çok katmanlı müdafaa sağlarken, Jericho-3 füzesi 4 bin 800 ila 6 bin 500 kilometre menziliyle stratejik caydırıcılık oluşturuyor. İsrail’in iddiası 90 nükleer başlığı bulunuyor.
İran ise onlarca yıllık memleketler arası yaptırımlar nedeniyle eskiyen ekipman envanterine sahip olmasına karşın asimetrik kapasiteler geliştirdi. 12 farklı tip orta ve kısa menzilli balistik füze arsenalinde Khorramshahr ve Sejjil füzeleri 2 bin kilometre menzile ulaşıyor. Qadr-380 seyir füzesi 1,000 kilometre üzerinde menzil sunuyor.
Alım gücü ve tedarik zincirlerinde de iki ülke farklı yollar izliyor. İsrail ABD ile stratejik iştirak kurarak daima silah tedariki sağlıyor. Rafael, IAI ve Elbit Systems üzere gelişmiş savunma sanayi firmaları yüksek teknoloji ihracatçısı pozisyonunu destekliyor.
İran ise 1979’dan sonra milletlerarası ambargo nedeniyle yerli üretim zaruriliği yaşıyor. Bu duruma karşın Rusya ile askeri teknoloji işbirliği kuran İran, T-90 tankları ve İskender füzeleri için Moskova’ya yöneliyor. 2012’den itibaren kendi tank, zırhlı araç ve radar sistemlerini üretmeye başlayan İran, teknolojik bağımsızlık hedefliyor.
ASKERİ-STRATEJİK FARKLILIKLAR
İki ülkenin askeri strateji farkları temelden ayrışıyor. İsrail yaklaşımı kesin vuruş kapasitesi ve teknolojik üstünlük üzerine inşa edilmiş bir strateji benimsiyor. Bu yaklaşımın temel ögeleri süratli müdahale ve önleyici atakları merkeze alıyor. Çok katmanlı hava savunma sistemi İsrail’in savunma doktrininin omurgasını oluşturuyor. ABD ile kurulan stratejik paydaşlık bu stratejinin dış siyaset ayağını destekliyor.
İran stratejisi ise büsbütün farklı bir yaklaşım sergiliyor. Asimetrik savaş ve vekil güçler ağı İran’ın temel stratejik tercihini oluşturuyor. Bölgesel nüfuz genişletme maksadı İran’ın uzun vadeli askeri planlamasının merkezinde yer alıyor. Füze deteransı ve savunma derinliği kavramları İran’ın savunma doktrininin ana eksenleri olarak öne çıkıyor.
Rusya-Çin ekseni ile geliştirilen yakınlaşma İran’ın bu stratejisini destekleyen milletlerarası ittifak siyasetini şekillendiriyor. Ekim 2023’teki Hamas saldırısından bu yana İsrail, İran takviyeli vekil güçlere karşı çok cepheli savaş yürütüyor. Bu durum bölgesel güç istikrarında esaslı değişikliklere işaret ediyor.
